تا حالا براتون سوال پیش اومده این همه سایت های رنگارنگ با این همه قابلیت های متفاوت چطوری درست می شن؟
خیلی از شماها جواب میدید آره با html که جواب کاملا درستیه! حتی خیلی از شما با html وبسایت شخصی خودتون رو ساختید ولی هر چی سعی کردید نتونستید برای سایتتون یه Search یا صفحه ی Login بسازید.
خوب این آموزش مربوط به افرادیه که html رو تا حدودی بلد هستند و البته php بلد نیستند.
اول از همه باید ببینیم این php اصلا چی هست؟
php یه زبان برنامه نویسی server-side هست که قابلیت ساختن صفحات پویا رو داره.
-
server-side یعنه چی؟
-
” سوال خوبیه! ببین مثلا html رو در نظر بگیر، وقتی یه صفحه ی html رو باز می کنی browser کد html رو می خونه و تبدیلش می کنه به اون چیزی که تو توی صفحه ی browser می بینی! پس html یه زبان client-side هست چون کل کد رو browser تبدیل به صفحه ی نهایی کرد.
اما توی php یه مقدار فرق می کنه. این تیکرو با مثال توضیح میدم. سایت سیاوش . کام با php نوشته شده، خوب حالا شما وقتی وارد www.syavash.com می شید چه اتفاقاتی میفته؟ اول مرورگر (browser) شما یه درخواست میفرسته که من فایل index.php رو می خوام! تا اینجا شبیه وقتیه که یه سایت ساخته شده با html رو باز می کنید، اما از اینجا به بعدش فرق داره. بعد سروری که www.syavash.com روش هست می بینه این فایلی که درخواست شده یه فایل php هست پس اول اون رو میفرسته برای کمپایلر php و کمپایلر php اون رو طبق کد توش اجرا میکنه و در نهایت یه صفحه ی html می سازه و اون صفحرو برای کاربر میفرسته و مرور گر شما صفحه ی html ساخته شدرو نشونتون میده! “
-
گفتید اگه صفحه html بود فرق میکرد. اون موقع چجوری می شد؟
-
” اگر صفحه html بود بعد از اینکه مرورگر شما اون صفحرو درخواست میکرد سرور بلا فاصله کد اون صفحرو برای مرورگر میفرستاد و اون صفحرو شما می دیدید! “
-
پس یعنی اگه من بخوام کد php سایت syavash.com رو ببینم نمی تونم چون اصلا اون فایل برای مرورگر من فرستاده نمیشه، درسته؟
-
” آفرین! کاملا درسته!!! یکی از خوبی های زبان های server-side اینه که کد اصلی اون صفحرو نمی تونه کسی ببینه! “
-
اما من تو صفحه ی syavash.com وقتی راست کلیک می کنم و View page source رو میزنم بهم کد اون صفحرو نشون میده که!
-
” همونطوری که گفتم اون کد، کد php نیست و کد تولید شده ی htmlای هست که توسط سرور از اون فایل php تولید شده! “
-
خوب حالا که server-side رو گفتید چیه، میشه صفحات پویا رو هم بگید؟
-
” ببینید وقتی شما یه صفحه ی html می سازید هر دفعه که اون رو باز کنید عین دفعه ی قبله و هیچی توش تغییر نمیکنه! اما مثلا وقتی میرید توی صفحه ی bbc هر دقیقه صفحه ی اول تغییر می کنه! یا مثلا بعضی سایت ها رو وقتی توش لاگین می کنید با وقتی توش لاگین نیستید فرق می کنن، یا مثلا وقتی توی یه سایت سرچ می کنید نسبت به هر سرچ یه صفحه ی مجزا برای شما میاره! خوب این کار هارو با html نمیشه انجام داد. یه خوبی اساسی زبان های server-side اینه که می تونن به بانک اطلاعاتی وصل شن که بعدا بیشتر دربارش حرف می زنیم. “
-
ببخشی حالا اگر بخوایم به جای صفحات پویا صفحات حسین بسازیم باید چیکار کنیم؟
-
” … “
بجز php خیلی زبان های server-side دیگه ای هم وجود داره مثل JSP، ColdFusion، Ruby on Rails یا ASP اما ما توی این آموزش فقط به php میپردازیم! شاید براتون جالب باشه که بیش از ۴۰% از ۵۰۰۰ سایت برتر توی اینترنت از php استفاده می کنن!
تا یادم نرفته این رو هم بگم که PHP در ابتدا مخفف عبارت Personal Homepage بوده اما بعد از ورژن ۳ از اون به عنوان مخفف برگشتی PHP: Hypertext Preprocessor یاد شده!
-
مخفف برگشتی دیگه یعنی چی؟
-
” مخفف برگشتی یعنی خود مخفف توی عبارتی که مخففش هست بیاد! “
نصب php
خوب حالا که این همه گفتیم php اول روی سرور باید اجرا بشه و از این جور چیزا خوب پس اگه سرور نداشته باشیم باید چیکار کنیم؟ یا اگه بخوایم طراحی وبسایتمون رو توی کامپیوتر خودمون انجام بدیم؟
برای اینکه بتونیم روی کامپیوتر خودمون صفحات php رو باز کنیم باید چند تا برنامرو روی کامپیوترون داشته باشیم:
- Apache webserver
- PHP
- mySql
اول از همه باید یه وب سرور داشته باشیم که هر چیزی می تونه باشه اما بهترینش برای php آپاچی هست!
mySql رو حتما برای اجرای php نباید داشته باشیم اما اگر بخوایم به بانک اطلاعاتی وصل شیم باید حتما نصبش کنیم. البته به جای mySql از سیستم های بانک اطلاعاتی دیگه هم میشه استفاده کرد اما بازم سازگار ترینش با php همین mySql هست.
برای اینکه این هارو نصب کنیم یه راهش اینه که جدا جدا پکیج هارو از اینترنت بگیریم و اونا رو طبق دستورالعمل نصب کنیم. اما راه آسونتر که من برای ابتدا پیشنهاد می کنم اینه که برید و پکیج phpdev رو که شامل هر سه پکیج بالا و چند پکیج دیگه هست رو دانلود و نصب کنید.
یادتون باشه که این پکیج رو باید حتما توی C:\phpdev نصبش کنید.
برای دوستانی که از لینوکس استفاده می کنن باید بگم که تو اکثر ورژن های لینوکس آپاچی و php بصورت پیش فرض نصب هستن و اگر هم نباشن از Application Manager میتونید اونو نصب کنید یا می تونید توی شل بویسید:
من از اینجا به بعد فرض رو بر این می گیرم که شما phpdev رو نصب کردید. خوب حالا توی مرورگری که استفاده می کنید (که انشاالله FireFox هست) آدرس http://localhost/ رو وارد کنید!
اگر دیدید بالا نمیاد این صفحه از My Computer برید توی C:\phpdev\ و اونجا فایل ۲K-NT-XP-phpdev_start.bat رو در صورتی که ونیدوزتون XP یا Vista هست یا فایل ۹۸-ME-phpdev_start.bat رو در صورتی که ویندوزتون ۹۸ یا ME هست اجرا کنید! یه سری صفحه باز و بسته میشن و در نهایت احتمالا یه صفحه با تیتر Apache باز می مونه که اون رو نباید ببندید! هر دفعه که دیدید صفحه ی http://localhost/ باز نمیشه کافیه همین کار رو تکرار کنید!
خوب پس الآن باید صفحه ی http://localhost جلوتون باشه که لیست یه مشت فولدر و فایل رو نشون میده. حالا این فایل ها و فولدر هایی که اینجا لیستش هست توی کدوم فولدر قرار دارن؟
کافیه از My Computer به آدرس c:\phpdev\www\ برید. می بینید که اون لیستی که توی http://localhost/ می بینید کاملا با فایل ها و فولدر های توی این آدرس مطابقن.
حالا می خوایم اولین صفحه ی php رو طراحی کنیم. برای اینکار می تونید از هر ویرایشگری که دوست دارید استفاده کنید. برای شروع از notepad استفاده می کنیم. برای اینکار کافیه توی c:\phpdev\www\ یه فایل با پسوند php بسازید. مثلا Hello.php .
-
ببخشید میشه توضیح بدید چطوری این فایل رو بسازم؟
-
” البته! راه برای این کار زیاده اما آسونترین راهی که به ذهنم می رسه اینه که اول notepad رو باز کنی (توی استارت برو Run و اونجا تایپ کن notepad و انتر رو بزن) بعد File رو انتخاب کن و بعد Save as بعد برو توی آدرس c:\phpdev\www\ و Save as type رو All Files انتخاب کن. بعد جلوی File Name بنویس Hello.php و Save رو بزن!
به همین سادگی یه فایل خالی با پسوند php ساختی. فقط حواست باشه که Save as type رو All Files انتخاب کنی وگرنه یه اسم فایلت میشه Hello.php.txt که چیزی که ما می خوایم نیست. “
حالا اگر توی مرورگرت صفحه ی http://localhost/ رو refresh کنی باید فایل جدیدی که ساختی رو اونجا هم ببینی. اگر روی اون کلیک کنی یه صفحه ی خالی می بینی چون هنوز کدی برای اون فایل ننوشتی خوب!
ساخت اولین برنامه ی php
الان می خوایم اولین کد phpمون رو بنویسیم! برای اینکار اگر notepad رو بستین دوباره برید c:\phpdev\www\ و روی فایل Hello.php کلیک راست کنید و Open With رو بزنید و توی Choose Program… برنامه ی Notepad رو انتخاب کنید. می تونید تیک Always use the selected program to open this kind of file رو بزنید تا از دفعه ی دیگه با دابل کلیک کردن روی فایل های php ویندوز اونارو بصورت اتومات تو Notepad باز کنه. بعد از اینکه فایل Hello.php رو توی Notepad باز کردید توش کد زیر رو بنویسید و اون رو Save کنید:
<?php
echo "Salaaaaam!";
?>
حالا اگر توی مرورگرتون صفحه ی http://localhost/Hello.php رو refresh کنید میبینید که توی صفحه نوشته Salaaaaaam!.
خوب بهتون تبریک می گم شما همین الان اولین کد phpتون رو با موفقیت نوشتید!
از اینجا به بعد من همیشه اول کد php رو بصورت کامل می نویسم و بعد خط به خط اون رو توضیح میدم. فکر کنم اینطوری بهتر باشه.
و اما توضیح این سه خط:
ما هر کد php رو با <?php یا <? شروع می کنیم و با ?> تمومش می کنیم. با این کار به کمپایلر php میگیم که این قسمت ها php هستن و باید کمپایل بشن. هر چیزی توی فایل php خارج از این ها باشه به عنوان html محسوب میشه یعنی به وسیله ی کمپایلر کمپایل نمیشه.
خط دوم دستور echo هست. فکر کنم الان همتون می دونید چیکار میکنه. این دستور نقش خروجی php رو داره. یعنی هر چی جلوی echo قرار بدید بعد از کمپایل شدن توی فایل خروجی قرار می گیره (اون فایل htmlی که درست میشه).
حالا چرا بین دو تا ” قرار داره؟ توی php مثل خیلی زبان های برنامه نویسی دیگه رشته ها یا String (همون متن یا مجموعه ای از کاراکتر ها) رو بین دو تا ” قرار میدیم! بعدا در این رابطه بیشتر حرف می زنیم.
حالا یه مثال دیگه:
<?php
echo "Salam <b>Siavash</b><br /><i>Chetori?</i>";
?>
به نظر شما این کد چیکار می کنه?
بله درسته! این کد دقیقا چیزی که جلوی echo هست رو توی مرورگر نشون میده. یعنی:
Salam Siavash
Chetori?
متغیر یعنی چه؟
همونطوری که می دونید توی هر زبان برنامه نویسی ما به متغیر داریم. متغیر یعنی چی؟
متغیر در واقع مثل یه جعبه می مونه که یه اسم داره و هر چیزی بخوای رو می تونی توی اون قرار بدی و هر وقتم خواستی می تونی ببینی توی اون جعبه چی گذاشتی و ازش استفاده کنی.
متغیر از جنس رشته
خوب حالا یه مثال برای متغیر ها:
<?php
$name = "Siavash";
echo $name;
?>
توی این مثال طریقه ی پر کردن و صدا زدن یه متغیر نشون داده شده. خوب حالا خط به خط توضیح میدم:
خط اول و آخر رو که تو مثال های قبل فهمیدیم چیه. توی خط دوم ما اومدیم و رشته ی Siavash رو توی متغیری به نام name ریختیم. با این کار کامپیوتر یه فضایی رو توی رم به این متغیر اختصاص میده و مقداری که داخل متغیر ریختیم رو داخل اون فضا ذخیره می کنه و مشخص می کنه اسم name مربوط به این فضاست. از این به بعد هر وقت متغیر name رو صدا بزنیم کامپیوتر میره و مقداری که توی اون فضا برای این اسم ذخیره شدرو بجای متغیر قرار میده.
یه نکته ای رو باید توجه داشته باشیم و اونم اینه که متغیر ها توی php همیشه با $ شروع میشن! مثلا اینجا ما $name استفاده کردیم. می تونست بجای $name هر چیز دیگه هم باشه اما بهتره اسم رو مربوط به مقداری که توش می ریزیم انتخاب کنیم.
نام متغیر حتما باید با حرف یا _ شروع بشه در ادامه می تونه شامل حروف، اعداد و _ باشه. و اینم باید مد نظر داشته باشیم که اسم متغیر توی php نسبت به بزرگ و کوچک بودن حروف حساسه! یعنی $Name و $name دو تا متغیر مختلف هستند. پس حواستون باشه.
خوب میریم سراغ خط سوم. توی خط سوم از دستور echo استفاده کردیم پس هر چی جلوی اونه باید به عنوان خروجی چاپ شه. حالا چی جلوشه؟ متغیر $name! پس کامپیوتر میره به قسمتی از حافظه که مقدار متغیر $name توشه سر میزنه و می بینیه Siavash اونجا ذخیره شده! پس Siavash رو چاپ می کنه.
-
ببخشید مگه Siavash یه رشته نیست، پس چرا دور $name دو تا ” نگذاشتیم؟
-
” البته اگر میگذاشتیم توی php کار می کرد. اما در کل $name یه متغیره و خودش یه رشته نیست و برای صدا زدن متغیر نیاز به ” نداریم اما اگه دقت کنید موقعی که Siavash رو توی $name ریختیم دور اون ” گذاشتیم چون Siavash یه رشته بوده. “
خوب حالا یه مثال ساده ی دیگه!
<?php
$firstname = "Siavash";
$surname = "Mahmoudian";
echo $firstname . $surname;
?>
توی این مثال اول دو متغیر $firstname و $surname رو مقدار دهی کردیم بعد توی خط چهارم از یه چیز جدید استفاده کردیم! نقطه. کار نقطه چسبوندن دو تا رشته به هم هست! مثلا توی این مثال مقدار داخل دو متغیر $firstname و $surname رو که هر دوشون رشته هستند به هم می چسبونه و در نهایت SiavashMahmoudian رو به عنوان خروجی چاپ می کنه! اما ما می خواستیم بین اسم و فامیل فاصله بیفته! باید چیکار کنیم؟
<?php
$firstname = "Siavash";
$surname = "Mahmoudian";
echo $firstname . " " . $surname;
?>
کافیه رشته ی فاصلرو بین اسم و فامیل اضافه کنیم! شاید زیاد معنی دار به نظرتون نیاد در ابتدا اما ما کار خاصی نکردیم. فقط این دفعه سه تا رشترو به هم چسبوندیم که دومیش فقط یه space توشه. مثلا می تونست $firstname . ” Salam ” . $surname باشه. که اونطوری خروجی می شد Siavash Salam Mahmoudian! حالا ما سلامش رو حذف کردیم و فقط space مونده!
تقریبا توی تمام زبان های برنامه نویسی متغیر ها وجود دارن و اتفاقا توی خیلیاشون شبیه php تعریف می شن، تنها فرقش اینه که جنس متغیر رو توی php خودش تشخیص میده و نیازی نیست بگیم یه متغیر جنسش عدد هست یا رشته یا یه کاراکتر!
متغیر از جنس عدد
مثال برای تعریف یه متغیر عدد توی php:
<?php
$age = 19;
echo $age;
// Output: 19
?>
اینجا ما یه متغیر از جنس integer یا عدد تعریف کردیم. و بعد هم با دستور echo اون رو چاپ کردیم! اینجا دو تا نکته ی جدید وجود داره:
یکی اینکه ما دور عدد ۱۹ علامت ” نگذاشتیم که دلیلش اینه که ما نمی خواستیم رشته ی ۱۹ رو توی age قرار بدیم بلکه می خواستیم ۱۹ رو به عنوان یک عدد داخل $age بریزیم. اگر به جای ۱۹ از “۱۹″ استفاده می کردیم ۱۹ رو به عنوان رشته توی $age ریخته بودیم. فرقش چی بود؟ عملیات جمع و تفریق و کلا عملیات ریاضی روی رشته ها تعریف شده نیست و فقط روی اعداد می شه از اون ها استفاده کرد! البته توی php هر جا نیاز باشه و بتونه عدد رو به رشته و یا رشته رو به عدد تبدیل می کنه اما بهتره این نکات رو رعایت کنیم که بعد خواستیم زبان های دیگرو یاد بگیریم گیج نشیم.
نکته ی جدید دیگه خط ۴ هست که اول خط // گذاشتیم و بعد یه متن نوشتیم. توی php هر چیزی بعد از // نوشته بشه Comment محسوب میشه یعنی کمپایلر php اون خط ها رو اصلا نمی بینه و در ابتدای کمپایل حذفشون می کنه! حالا فایدش چیه؟ بعضی اوقات ممکنه یه نکته ای درباره ی کدتون بعد از یه خط اضافه کنید که بعدا خودتون خواستید ادامه ی اون خط رو بنویسید یا کس دیگری خواست اون رو بخونه گیج نشه! یا شاید بخواین یه متنی رو برای خودتون اضافه کنید. این خط ها رو همیشه قبلشون // میگذارن. همونطور که می بینید ما هم توی خط چهارم یه کامنت گذاشتیم و خاطر نشان کردیم که خروجی این خط ۱۹ میشه.
اکثر زبان های برنامه نویسی شبیه هم هستن و اگه شما یه زبان برنامه نویسی رو کامل یاد بگیرید بقیه ی زبان هارو خیلی راحت با دیدن چند تا مثال می تونید یاد بگیرید. مثلا همین مثال پر کردن یه متغیر از یک عدد توی زبان های مختلف به شکل زیر میشه:
PHP
C++
void main()
{
int age;
age = 100;
}
Pascal
var
age : integer;
begin
age := 100;
end.
Visual Basic
Dim age as Integer
Private Sub Form_Load()
age = 100
End Sub
Java
public class example
{
public static void main
(String args
[]) {
int age
;
age
= 100;
}
} همونطور که می بینید تقریبا شبیه هم هستن، فقط توی php نیازی به تعریف اولیه ی متغیر نیست اما توی مثال های دیگه اول جنس متغیر که int یا integer هست رو تعریف کردیم و مقدار ۱۰۰ رو داخلش قرار دادیم. پس از این نظر php آسونتر از بقیه ی زبان هاست چون جنس رو خودش تشخیص میده!
عملگر ها
حالا چند تا مثال دیگه درباره ی متغیر های عدد توی php می زنیم:
<?php
$i = 1;
$j = 2;
$k = $i + $j;
//$k: 3
$k = $k + $i;
//$k: 4
$k += $i;
//$k: 5
?>
توی این مثال ما اول به دو متغیر $i و $j مقدار های ۱ و ۲ رو دادیم. تا اینجاش که عین قبل بوده. بعد توی خط ۴ به متغیر $k مقدار $i + $j رو دادیم. یعنی کامپیوتر میره و میبینه توی رم به $i و $j چه مقداری داده شده بود و بعد جمع اون دو تارو توی $k میریزه که میشه ۳٫ خط بعد برای خودمون کامنت گذاشتیم که تا اینجا مقدار $k، ۳ شده. خط ۶ هم دقیقا مثل خط ۴ هست با این تفاوت که خود $k هم سمت چپ هست هم راست. افرادی که تازه برنامه نویسی رو شروع می کنن یکم اینجا گیج میشن اما گیج شدن نداره. کافیه از سمت راست شروع کنید و مقادیر رو قرار بدین و نتیجش رو سمت چپ بریزید. مثلا اینجا اول مقدار $k رو می بینیم که ۳ هست و بعد مقدار $i که ۱ هست و جمع این دو تا رو توی $k که سمت چپه می ریزیم پس $k مقدار ۴ رو می گیره. توی خط ۸ ما از اپراتور += استفاده کردیم. += یعنی مقدار سمت راست رو به مقدار سمت چپ اصافه کن. یعنی توی این مثال خط ۶ و ۸ یک کار رو انجام میدن و مقدار $i رو به $k اضافه می کنن!
بجز عملگر + توی php می تونیم از -، *، /، ^ هم استفاده کنیم که به ترتیب تفریق، ضرب، تقسیم و توان هستند. پس عملگر های -= و *= و /= و ^= هم به همون ترتیب تعریف می شن!
به جز این عملگر ها ما خیلی عملگر های دیگری داریم که بعدا باهاشون آشنا می شیم.
ما قبلا یه مثال برای عملگر . زدیم و گفتیم این عملگر دو تا رشترو به هم می چسبونه. حالا بد نیست یه مثال دیگه از اون رو ببینیم:
<?php
$i = 3;
$j = 5;
$k = $i + $j;
//$k: 8
$str = $i . $j;
//$str: 35
?>
خوب تا خط چهارم که فکر کنم مشخص باشه. توی خط چهارم جمع دو متغیر $i و $j رو ریختیم توی $k که قبلا هم داشتیم و مقدار ۸ بدست اومده. اما توی خط ۶ از عملگر . استفاده کردیم! اگه یادتون باشه گفتیم . دو تا رشترو به هم متصل می کنه ولی اینجا ما دو تا عدد رو به اون دادیم. پس php میاد و ابتدا هر دو رو به رشته تبدیل می کنه یعنی “۳″ و “۵″ و بعد اون ها رو مثل دو تا رشته به هم می چسبونه پس در نهایت مقدار “۳۵″ رو توی $str میریزه!
تا اینجا تا حدودی فهمیدیم متغیر ها چی هستند. اما حالا به چه دردی می خورن؟ باهاشون چیکارا می شه کرد؟ همه ی اینارو جلوتر متوجه میشیم.
لینک های داخلی
http://www.syavash.com/portal/users/siavash/blogs/introduction-on-php-part-2-fa
ببخشید میشه بیشتر توضیح بدید که چرا؟